In 2011 is vanwege een te hoog gehalte aan dioxines en PCB’s een visverbod op paling ingesteld in de grote rivieren. Dit visverbod is vervolgens meegenomen in het Nederlandse Aalherstelplan. De zorgen omtrent PFAS in het water nemen toe en de PFAS concentraties in paling zijn schrikbarend hoog. Zou PFAS niet moeten worden meegenomen in het Aalherstelplan en moet de consument niet beter worden gewaarschuwd dat paling zeer hoge concentraties PFAS bevat?
26 oktober 2023 | Dit project wordt gefinancierd door
Het gaat enorm slecht met de paling en om het bestand van de paling te herstellen, is er een Europese Aalverordening met als doel de sterfte van paling te verminderen, zodat 40% van de schieraal kan ontsnappen naar zee in vergelijking met de oorspronkelijke populatie. Ieder lidstaat moet zijn eigen Aalherstelplan opstellen waarbij het Nederlandse Aalherstelplan de volgende maatregelen omvat [1]:
- Terugzetten van aal op zee en op binnenwater door sportvissers.
- Verbod op recreatieve visserij, gebruikmakend van professionele vistuigen.
- Gesloten aal-visseizoen 1 september tot 1 december.
- Decentraal aalbeheer in de provincie Friesland.
- Stoppen met uitgave van peurvergunningen op Staatswateren.
- Onderzoek naar het kweken van aal in gevangenschap.
- Oplossen van migratieknelpunten bij sluizen, gemalen en andere kunstwerken.
- Aangepast turbinebeheer bij de drie grote waterkrachtcentrales
- Visserijvrije zones in gebieden die belangrijk zijn voor aalmigratie.
- Sluiten van de visserij in de belangrijkste grote rivieren, met als aanleiding dioxineverontreiniging.
- Uitzet van glas- en pootaal.
Opmerkelijk is de maatregel die de palingvisserij in de belangrijkste grote rivieren verbiedt. De aanleiding hiervoor is namelijk niet gerelateerd aan het herstel van de palingstand, maar heeft te maken met zorgen rondom de voedselveiligheid.
Bezorgdheid over Nederlandse waterkwaliteit
Door afvallozing en de voortdurende ontwikkelingen van nieuwe stoffen wordt de waterkwaliteit en veiligheid in de Nederlandse wateren bedreigd. De Europese Kaderrichtlijn Water (KRW) is bedoeld om de kwaliteit van het oppervlakte- en grondwater in Europa op orde te brengen[2]. Als men kijkt naar welke wateren in Nederland voldoen, zijn dat er schrikbarend weinig[3].
(Beoordeling chemische waterkwaliteit [3].)
De onderzoeken naar PFAS laten ook grensoverschrijdende concentraties zien. Een studie uit 2018 meldt dat PFAS is aangetoond in bodem, bagger, grond-, oppervlakte- en afvalwater rondom diverse locaties waar PFAS wordt geproduceerd, waarbij 50% van de metingen één of meerdere componenten van de PFAS-groep boven de detectielimiet hebben waargenomen[4]. Een ander onderzoek uit 2021 kwam tot de conclusie dat PFOS concentraties (PFOS is één van de meest bekende stoffen uit de PFAS groep) op alle meetlocaties binnen dit Nederlandse onderzoek de voorgeschreven norm overschreden[5].
PFAS (Per- en polyfluoralkylstoffen) zijn een groep chemische stoffen die in de afgelopen 60 jaar op grote schaal zijn gebruikt in uiteenlopende producten. De diverse PFAS verschillen in eigenschappen en de effecten op de volksgezondheid zijn nog niet helemaal bekend. Van sommige stoffen, zoals PFOS en PFOA, weet men dat ze schadelijk zijn. Zo kunnen ze kankerverwekkend zijn, tasten ze het immuunsysteem aan en zijn ze schadelijk voor het ongeboren kind[6]. Om gezondheidsproblemen te voorkomen, wordt er geadviseerd om de PFAS consumptie zo minimaal mogelijk te houden.
De stof is niet alleen schadelijk voor de gezondheid, maar is ook nog eens slecht afbreekbaar. De stof hoopt zich op in het water en in de grond. Dit kan uiteindelijk ook leiden tot de opname van PFAS door organismes. Doordat de stof niet goed kan worden afgebroken hoopt de PFAS zich op, met name bij soorten hoog in de voedselketen en langlevende soorten is dit effect sterk. Dit is goed zichtbaar in de paling.
Een studie onder meerdere vissoorten naar PFAS vervuiling wees uit dat Nederlandse paling er met kop en schouders boven uit steekt en de hoogste concentratie PFAS heeft. Zo bevat elke gram paling gemiddeld 22 ng PFAS/ gram versgewicht. Hiervan is 14 ng/g versgewicht in de vorm van PFOS[8].
(Gemiddelde bijdrage van aangetroffen PFAS aan de ∑PEQ van
aangetoonde PFAS in paling [8])
Dat is geen goed nieuws voor de paling. Recent onderzoek laat zien dat PFAS vervuiling een negatief effect heeft op de voortplanting. Op basis van modellen lijkt zelfs de vruchtbaarheid te halveren als men de verontreiniging verhoogd, ten opzichte van het laagst gemodelleerde niveau[9]. Een ander onderzoek uit 2004 heeft PFAS vervuiling aangetroffen in eieren van diverse vissoorten. Dit suggereert dat PFAS ook wordt doorgegeven aan de volgende generatie paling, en zo komt de paling in een vicieuze cirkel terecht. Deze effecten zijn bovenop de effecten van de dioxine vervuiling, onderzoek met betrekking tot dioxine vervuiling heeft al laten zien dat de embryonale ontwikkeling wordt aangetast door de aanwezigheid van PCB’s en dioxines[10].
PFAS en voedselveiligheid
Het is niet alleen slecht nieuws voor de paling. Er zijn ook vragen over voedselveiligheid. De paling bevat 22 ng PFAS/g versgewicht, dat is gemiddeld 2200 ng PFAS/kg versgewicht, maar wat betekent dit voor de consumptie? De EU adviseert om per week niet meer dan 4.4 ng van de som PFOS, PFOA, PFNA en PFHxS per kilo lichaamsgewicht te consumeren. Dit zijn de vier meest voorkomende PFAS waarvan bekend is dat ze schadelijke effecten hebben. Daarom is er sinds 1 januari 2023 een maximum toegestane hoeveelheid PFAS in producten vastgesteld. Voor paling is deze 45000 ng/kg vers gewicht[11]. De gemiddelde paling lijkt dus te voldoen aan deze norm. Maar het is belangrijk om te snappen wat de norm betekent. Paling uit sterk vervuilde gebieden mag dus maar liefst 45000 ng/kg vers gewicht (of meer, want er wordt nauwelijks op gehandhaafd) bevatten en worden verkocht.
Dat terwijl een persoon van 80 kg volgens het Europese advies maar 352 ng per week zou mogen consumeren. Dit betekent dat deze persoon nog geen 10 gram wildgevangen paling per week mag eten, terwijl een gemiddeld portie paling vaak al 100 gram is. Daarmee overschrijdt hij ruim de veiligheidsnorm van wat hij mag consumeren. Hij zou dus geen visje meer mogen eten voor de komende 3 maanden, ook niet zijn wekelijkse portie kibbeling of haring. En bovendien is vis niet de enige bron van PFAS. Wordt de consument wel goed geïnformeerd?
Good Fish slaat alarm
Good Fish raadt aan om de discussie te openen en een open gesprek aan te gaan. Wat moet Nederland doen met de chemische vervuiling in haar wateren en in de paling? Wij zijn van mening dat als dioxine verontreiniging in het Aalherstelplan is opgenomen, ook al is dit vanwege voedselveiligheid, ook PFAS vervuiling een rol moet gaan spelen in dit plan. Moeten we, net als met dioxine, een visverbod in vervuilde PFAS gebieden gaan handhaven en is dit groter dan de huidige gesloten gebieden? En wat gaan wij doen met de laatste schone gebieden? Laten we de visserijdruk toenemen en de paling uit deze gebieden opeten? Of gaan we deze gebieden gebruiken om de laatste schone schieraal uit te laten trekken, zodat deze kunnen bijdragen aan het herstel?
De vissers kunnen er niets aan doen dat hun wateren vervuild raken en zijn hierin duidelijk slachtoffer. Maar het is onverantwoord om de consument ongeïnformeerd vervuilde paling te laten eten. Zij heeft het recht om bewust gemaakt te worden van de risico’s van het eten van deze paling en de NVWA moet veel meer gaan controleren op de PFAS concentraties in de paling. De volksgezondheid en de stand van de paling lopen gevaar en daar draagt de overheid verantwoordelijkheid voor!
Deze blog is opgesteld binnen het project ‘Een toekomst voor de paling: Kennisplatform Aal II’ mede mogelijk gemaakt door
[1] https://www.wur.nl/nl/show/alles-over-paling-europese-aal.htm
[2] Uitvoering Kaderrichtlijn Water | Rijkswaterstaat
[3] Chemische waterkwaliteit KRW, 2021 | Compendium voor de Leefomgeving (clo.nl)
[4] https://library.wur.nl/WebQuery/hydrotheek/2286531
[5] https://www.vliz.be/imisdocs/publications/362377.pdf
[7] Occurrence of perfluoroalkyl substances (PFASs) in a large number of wild and farmed aquatic animals collected in the Netherlands – ScienceDirect
[8] https://open.overheid.nl/documenten/ronl-289d993c-e40b-45aa-b4a1-10ee2ea14009/pdf
[9] https://doi.org/10.3390/fishes7050274
[10] https://link.springer.com/article/10.1007/s00114-005-0080-z
[11] EUR-Lex – 32022R2388 – NL – EUR-Lex (europa.eu)