03-01-2023:
Op 10 November was er een uitzending van de Keuringsdienst van Waarde over de oester, oftewel de ‘seksloze oester’. Deze uitzending belichte het feit dat oesters tegenwoordig het hele jaar door gegeten kunnen worden doordat deze triploïde zijn. In deze uitzending wordt ook het idee gewekt dat kweekoesters genetisch gemodificeerd zijn, maar is dat wel zo?
Hoe worden oesters in Nederland gekweekt?
Oesterlarven worden of opgevangen uit het water of in een broedhuis opgekweekt. In Nederland vindt oesterkweek veelal plaats door deze jonge oesters vervolgens op de bodem op te laten groeien. Daarnaast wordt een klein deel in gazen zakken op frames of in kratten op touwen opgekweekt. Na 3 tot 5 jaar worden de oesters geoogst.
Hoe zit het dan met die triploïde oester?
Normaalgesproken planten oesters zich na 1 tot 3 jaar voort door massaal zaad- en eicellen los te laten in het water. Door de productie van deze geslachtscellen zijn oesters tijdens deze periode minder lekker om te eten. Om toch het hele jaar door van de oester te genieten, wordt de triploïde oester geproduceerd. Deze oesters zijn onvruchtbaar en stoppen minder energie in hun voortplanting.
De oester, maar dan net even anders
Een triploïde oester heeft drie paar chromosomen, in plaats van de normale twee paar, en kan zich hierdoor niet voortplanten. Hoe deze oesters geproduceerd worden, vergt eerst een korte les genetica: Net zoals de mens is een oester normaalgesproken diploïd met twee paar chromosomen. De zaad- en eicellen die geproduceerd worden bevatten maar één paar chromosomen, deze zijn haploïd. Na de bevruchting groeit dit uit tot een oester met opnieuw twee paar chromosomen.
Een triploïde oester wordt echter geproduceerd door een zaadcel met twee paar chromosomen en een eicel met maar één paar te combineren. De zaadcellen zijn hierbij afkomstig van oesters met vier paar chromosomen. Deze zogenaamde tetraploïde oesters ontstaan spontaan onder extreme omstandigheden tijdens de ontwikkeling van de bevruchte cellen.
Zijn triploïde oesters dan genetisch gemodificeerd?
Nee, de triploïde oester is niet genetisch gemodificeerd. Triploïde oesters komen namelijk ook van nature voor! Een genetisch gemodificeerd organisme is namelijk zodanig veranderd dat deze niet in de natuur kan voorkomen. Sterker nog, juist deze praktijken beschermen de inheemse platte oester. In Nederland eten we namelijk veelal de niet inheemse Japanse oester. Door te zorgen dat deze onvruchtbaar zijn, zorgt dit ervoor dat niet nog meer Japanse oesters voorkomen in onze wateren.
Een oester is net een banaan
Tetraploïdie en triploïdie komt niet alleen voor bij oesters, maar ook bij andere organismen. Een bekend voorbeeld is de Cavendish banaan, een bananensoort die veel in de supermarkt te vinden is. Deze banaan is triploïde en daardoor onvruchtbaar. Dit verklaart ook waarom er geen zaadjes in deze bananen zitten. Het graan dat gebruikt wordt om brood te maken heeft bijvoorbeeld wel zes paar chromosomen!
Veel mensen eten iedere dag een stuk brood of banaan. Het is dus ook veilig om een triploïde oester te eten. Sterker nog, de oester staat in het groen op de VISwijzer en het is om die reden niet alleen een veilig maar ook duurzaam product. Je kunt de volgende keer dus met een gerust hart genieten van deze delicatesse.
Bron
Yang, H., Guo, X., & Scarpa, J. (2019). Tetraploid Induction and Establishment of Breeding Stocks for All-Triploid Seed Production: FA215, 5/2019. EDIS, 2019(3). doi:https://doi.org/10.32473/edis-fa215-2019