Sliptong

Op de VISwijzer staat tong als MSC-gecertificeerd, maar scoort daarnaast ook nog geel en rood. Hoewel het momenteel goed gaat met het tongbestand in de Noordzee, zijn er nog een hoop issues rond de gebruikelijke vismethode met de boomkor.

De populaire sliptong is eigenlijk een jonge tong. Omdat deze jonge tong veel populairder is om te eten dan zijn oudere, grotere versie, zitten vissers achter deze jonge tong aan. Het probleem is dat deze sliptong zeer slank van vorm is en de neiging heeft zich in geval van gevaar zeer snel in het sediment te verstoppen. Om dit populaire doelwit te vangen hebben bodemtrawlvissers dus kleine maaswijdtes nodig en een methode die hen voldoende doet schrikken om uit het zand en in het net te komen. Dit leidt tot visserijpraktijken met veel bijvangst van ondermaatse vis van andere soorten (die minder slank zijn) en een aanzienlijke bodemberoering en bijbehorend brandstofverbruik.

In het algemeen kunnen we stellen dat de honger naar jonge tong (sliptong) tot zeer niet-duurzame visserijpraktijken leidt en dat het veel beter zou zijn als we ons zouden richten op hun grotere versies (zeetong).

Meer details: 

Sommige tong is MSC gecertificeerd (zie de vraag over MSC voor meer details). Verder scoort tong geel als deze gevangen wordt met staandwantnetten en rood als wordt gevist met boomkorren in het Skagerrak en Kattegat. De redenen achter deze scores staan hieronder beschreven: 

Staandwantnetten: Geel 

Tong die gevangen wordt met staandwantnetten scoort geel op de VISwijzer, maar beslaat slechts 5% van de totale vangst. Hoewel deze vismethode relatief selectief is en weinig bijvangst van ondermaatse soorten heeft, is er wel sprake van incidentele bijvangst van bruinvissen. 

Boomkor: Rood 

Tong die gevangen wordt met boomkorren scoort rood op de VISwijzer. Het tongbestand is in de afgelopen jaren hersteld en de visserijdruk is bijna op het punt dat het vissen op tong duurzaam kan zijn. Het gebruik van 80mm maaswijdte zorgt echter voor veel bijvangst van bedreigde, beschermde en ondermaatse soorten. Daarnaast heeft het vissen met boomkorren een negatief effect op de zeebodem en kan op lange termijn de soortensamenstelling op de zeebodem veranderen. Deze visserij wordt beheerd op EU-niveau en werkt toe naar een langetermijnbeheerplan.   

Pulskor: Geel 

Tong die gevangen wordt met de pulskor scoort geel op de VISwijzer. Het tongbestand is in de afgelopen jaren hersteld en de visserijdruk is bijna op het punt dat het vissen op tong duurzaam kan zijn. Hoewel het vissen met de pulskor selectiever is dan vissen met de boomkor, blijven bijvangst en de overlevingskans van deze bijvangst een probleem. De pulskor veroorzaakt ook minder schade aan de zeebodem dan de conventionele boomkor. Het is nu verboden om met de pulskor te vissen.  

Nee. Hoewel het tongbestand in de Noordzee vroeger wel is overbevist, gebeurt dit momenteel niet meer. Het bestand bevindt zich binnen biologisch veilige grenzen.  

Tong is in de Noordzee gecertificeerd onder de ´Joint demersal fisheries (JDF) in the north sea and adjacent waters´. Deze certificering combineert meerdere tongvisserijen die voorheen individueel werden gecertificeerd door MSC. Naar schatting zijn 17% van alle tongvangsten MSC gecertificeerd. De gebruikte vismethodes die onder deze certificering vallen zijn: vast netten, bijv. staandwantnetten, Deense zegennetten, longlines en hengels, en de boomkor met een vereiste maaswijdte van 120mm. 

Ondanks de motiverende werking die een MSC certificering heeft voor vissers om hun praktijken te verbeteren, is de “Joint demersal fisheries” certificering controversieel, aangezien sommigen stellen dat boomkorren niet duurzaam kunnen zijn.

Nederlandse retailers hebben toegezegd alleen MSC gecertificeerde verse vis te verkopen. Dit betekent dat supermarkten hoogstwaarschijnlijk MSC gecertificeerde tong zullen verkopen, terwijl restaurants en vishandelaren waarschijnlijk gewone tong zonder MSC certificering zullen verkopen, die vrijwel zeker rood scoort op de VISwijzer.

Tong uit de Noordzee is het hele jaar door beschikbaar. Het beste seizoen om tong te eten is echter van juni tot januari. Tong plant zich namelijk voort van februari tot mei.  

De Nederlandse kottervisserij bestaat uit 290 schepen. Ongeveer 94% vist met de boomkor. De andere 6% worden andere methodes gebruikt, zoals geankerde kieuwnetten, pulskor, ottertrawls en Deense zegens. Het is echter sinds Juni 2021 echter verboden om met de pulskor te vissen in de Europese Unie.  

Het gebruik van boomkorren is zorgwekkend. Veel wetenschappelijke artikelen hebben benadrukt dat het gebruik van de boomkor erg nadelig kan zijn voor de zeebodem en het benthische ecosysteem.  

Figuur 1: Percentage van vismethodes die gebruikt worden om tong te vangen in de Noordzee; actieve methodes zoals boomkor en pulskor (94%), passieve methodes zoals kieuw- en schakelnetten (2.5%), sleepnetten (2%) en andere methodes (1.5%)  (ICES, 2021).

Aangezien 94% van de tong in het noordoostelijke deel van de Atlantische Oceaan wordt gevangen met de boomkor, zal deze FAQ vooral over deze methode gaan. Sinds 2017 zijn er veel wetenschappelijke artikelen uitgebracht over de negatieve impact van de boomkor op het ecosysteem.  

Bij deze vismethode worden lange stalen pijpen met daaraan zogenaamde wekkerkettingen over en door de zeebodem gesleept om de vissen op te schrikken, waarna deze in het net belanden. Deze kettingen verstoren de bovenste 4-8cm van de zeebodem, wat zorgt voor zware verstoringen en kan leiden tot sterfte van organismen die op de zeebodem leven. Deze vismethode verstoort niet alleen de zeebodem maar kan ook het ecosysteem van de zeebodem uniformer maken, wat kan leiden tot een lagere biodiversiteit.  

De boomkorvisserij op tong in de Noordzee wordt ook gezien als de visserij met het grootste ecologische impact op het ecosysteem van de zeebodem. Daarnaast heeft onderzoek aangetoond dat de boomkorvisserij erg veel CO2 uitstoot heeft. De negatieve aspecten van deze visserij hebben ertoe geleidt dat de Europese Commissie in overleg is om bodemsleepnetvisserij te verbieden per 2040.  

De pulsvistechniek maakt gebruik van stroomstootjes waarmee platvissen van de zeebodem worden opgeschrikt, waarna ze in een sleepnet kunnen worden opgevangen. Deze methode werd veel gebruikt door de Nederlandse vloot maar is sinds kort verboden in de Europese Unie vanwege politieke en economische redenen.

Eén van de voordelen is dat de pulskor zorgt voor veel minder bodemomwoeling dan de traditionele boomkorvisserij. Ook is het vistuig lichter, waardoor het brandstofverbruik afneemt. ICES concludeerde in 2020 dat het vissen op tong met de pulskor in de Noordzee duurzamer is dan het vissen met de traditionele boomkor. Dit filmpje van de WUR geeft antwoord op de vraag of elektrisch pulsvissen een goed alternatief is voor de boomkor.

De ecologische verbeteringen van deze methode zorgden ervoor dat tong die met de pulskor gevangen was geel scoorde op de VISwijzer, er kleven nog steeds nadelen aan deze visserijmethode. Hoewel de boomkor nog rood scoort, keerden de meeste pulskor vissers weer terug naar deze traditionele methode. Door gebrek aan politiek draagvlak, is het onwaarschijnlijk dat het verbod op de pulskor wordt ingetrokken.

Aangezien tong hoofdzakelijk met de boomkor wordt gevangen, zal in dit deel specifiek op deze vangstmethode worden ingegaan.

Door het extreme gewicht van het vistuig heeft de boomkorvisserij het hoogste brandstofverbruik van alle tongvisserijen. Voor boomkorvaartuigen zijn grotere en krachtigere motoren nodig, waardoor het gewicht van het vaartuig nog meer toeneemt.
Daarnaast stoot de verwerking en koeling van vis ook aanzienlijke hoeveelheden CO2 uit.

Naast het vrijkomen van CO2-emissies door brandstofverbruik, komt CO2 die in de zeebodem is vastgelegd ook vrij door bodemverstoring tijdens het vissen. Deze, nu vrije, CO2 komt weer in de atmosfeer terecht en draagt verder bij tot de klimaatverandering. De mate waarin dit bijdraagt is nog onduidelijk en staat ter discussie.

Niettemin is gebleken dat een nieuwe uitvinding, de sumwing, een hydrodynamisch vleugelprofiel ter vervanging van de traditionele boomkor, het brandstofverbruik met 13% kan verminderen. Vervanging van boomkorvaartuigen door de pulskor, die onlangs is verboden, kon het brandstofverbruik echter met 33% doen dalen.

Sleepnetvisserij met kleine, hoewel wettelijke, maaswijdten dicht bij de bodem, waar vis voorkomt in een gemengde orde van soorten en grootten, is vatbaar voor hoge bijvangstpercentages. De gewone tongvangst van de boomkorvisserij in de Noordzee bestond voor 5-30% uit ondermaatse vis en voor 5-30% uit niet-doelsoorten.

Dit is moeilijk te voorkomen aangezien het doelwit van deze visserij, de sliptong, zo’n slanke jonge vis is. Er worden verschillende studies gedaan om een methode te ontwikkelen die de hoeveelheid bijvangst vermindert en toch de gewilde jonge sliptong overhoudt. In dit filmpje meer over een van deze initiatieven:

Illegale activiteiten

Sommige visserijen gebruiken netten met kleinere maaswijdtes dan toegestaan volgens het Gemeenschappelijk Visserijbeleid (GVB) en de aanlandplicht. Controle op maaswijdten die gebruikt worden is moeilijk wegens het gebrek aan waarnemersprogramma’s.

Ja, tong wordt extensief en intensief gekweekt door bedrijven in China, Frankrijk, Italië, Portugal en Spanje. De productie van gekweekte tong is aanzienlijk minder dan de hoeveelheid wild gevangen tong. Gekweekte tong ontvangt een groene score op de VISwijzer. Dit komt doordat de kweek nagenoeg geen negatieve impact heeft op de directe omgeving.

Tong is één van de belangrijkste commerciële vissoorten voor de Nederlandse visserij en wordt in het noordoostelijke deel van de Atlantische Oceaan gevangen. Van alle landen die op tong vissen, vangt Nederland de meeste tong aangezien deze soort erg populair is onder de Nederlandse consument. In 2020 bestond 30% van de vis op de Nederlandse visafslag uit tong.  

Tong is niet overal even goed verkrijgbaar. Er worden een aantal producten verkocht in de Nederlandse supermarkten, maar de meeste tong wordt verkocht bij visverkopers en restaurants. Deze tong is echter niet altijd MSC-gecertificeerd.  

Momenteel zijn er geen veganistische producten die specifiek bedoeld zijn om tong te vervangen in Nederland. Tong wordt in vele recepten vaak vervangen door kabeljauw en hier zijn echter wel alternatieven voor zoals: “Lekker Veggie Kibbeling Vegan” (Jumbo), “Salt & Vinegar Battered Fishless Filets” and “Lemon and Pepper Breaded Fishless Filets” (Quorn) “Tasty Codd”, or “De Lekkerbeck” (Vegan ZeaStar). Er zijn ook vele blogs die beschrijven dat tong vervangen kan worden door tofu in vele gerechten.