Noordzee-kabeljauw

Noordzee-kabeljauw scoort rood op VISwijzer. De kabeljauw is een vissoort die kwetsbaar is voor overbevissing en verscheidene kabeljauwpopulaties zijn al overbevist of nog herstellende.  

Bodemsleepnetvisserij is de gangbare methode waarmee kabeljauw in de Noordzee wordt gevangen. Deze vangstmethode heeft enorm negatieve impact op het ecosysteem vanwege de schade die het veroorzaakt aan de zeebodem en de grote bijvangst die dit vistuig vangt naast de kabeljauw.  

Noordzee-kabeljauw wordt daarnaast ook nog als bijvangst gevangen wanneer op andere soorten wordt gevist. Dit wordt geadresseerd in de aanlandplicht die vissers dwingt selectiever te vissen, maar dit probleem blijft groot voor kwetsbare kabeljauwbestanden.  

Diverse kabeljauwbestanden in de Noord-Atlantische Oceaan zijn overbevist, waaronder het bestand in de Noordzee. De kabeljauwvisserij in de Noordzee was ooit een voorbeeld van duurzaam beheer, maar ondanks adviezen van ICES om de visserij te minderen, hebben visserijministers toch meer kabeljauwvangst toegestaan. 

Kabeljauw is erg gevoelig voor overbevissing doordat deze soort pas op vier-jarige leeftijd geslachtsrijp wordt. Door zware overbevissing zijn de kabeljauwvangsten in de afgelopen 40 jaar exponentieel gedaald. Het is waarschijnlijk dat de kabeljauwbestanden in de Atlantische Oceaan nooit volledig zullen herstellen zonder drastische veranderingen. 

Overbevissing van kabeljauw kan tot gevolg hebben dat het hele ecosysteem beïnvloed wordt op manieren die verder gaan dan alleen het instorten van de kabeljauwbestanden. Kabeljauw is een predator die op kleinere vissen jaagt. Een afname van het aantal roofdieren leidt tot een toename van kleine vissen en dit kan dus een grote onbalans in de voedselketen veroorzaken. 

Alantische kabeljauw ondervindt nu al de gevolgen van klimaatverandering. De opwarming van de oceanen zorgt ervoor dat het te warm wordt voor kabeljauw, waardoor deze geleidelijk naar koudere, noordelijke wateren worden gedreven.

Een warmere oceaan is zeer problematisch voor de voortplanting van de kabeljauw. Bovenop het feit dat de kabeljauwbestanden er niet goed voor staan, kan dit zorgen voor een verdere afname van de hoeveelheid kabeljauw in de zee.

Daarnaast speelt de Atlantische kabeljauw een grote rol in de ecosystemen waarin hij leeft. De overbevissing van kabeljauw heeft reeds grote gevolgen gehad en wegtrekkende kabeljauw door een opwarmende zee zal deze situatie verergeren.

De CO2-voetafdruk van de Noordzee-kabeljauwvisserij wordt grotendeels bepaald door de vistechniek en de hoeveelheid brandstof die hierbij verbruikt wordt.

De boomkorvisserij en andere vormen van bodemsleepnetvisserijen, verbruiken de meeste brandstof. Dit komt doordat deze vistechnieken gebruik maken van enorm zware vistuigen, die over de zeebodem gesleept worden. Het verstoren van de zeebodem zorgt ook nog dat CO2 vrijkomt die voorheen opgeslagen was in de zeebodem.

Hoewel het brandstofverbruik in de kieuwnetvisserij aanzienlijk lager is dan dat in de bodemsleepnetviserij, is ook hier de CO2-voetafdruk nog steeds hoog. Dit komt door de grootte van de schepen en de afstand die zij afleggen.  

Vangstmethoden voor Noordzee-kabeljauw lopen sterk uiteen, maar omvatten het bodemsleepnet, kieuwnetten en longline. De meest gebruikte methode voor de Noordzee visserij op kabeljauw is het bodemsleepnet.  

Bij bodemsleepnetvisserij, zoals bodemottertrawls, worden zware netten over de zeebodem gesleept om grote hoeveelheden vis te vangen. Diverse wetenschappelijke studies hebben aangetoond dat de sleepnetvisserij schade veroorzaakt aan het ecosysteem, en dat dit serieuze problemen kan veroorzaken. Daarnaast heeft iedere vorm van bodemsleepnetvisserij veel bijvangst. Vanwege deze negatieve effecten op het ecosysteem, bespreekt de Europese Commissie een verbod op bodemsleepnetvisserij tegen 2040.  

De kieuwnetvisserij maakt gebruik van staande netten, waar vissen met hun kieuwen verstrikt raken in de mazen. De longline-visserij maakt gebruik van lijnen en haken. Deze vormen van visserij hebben weinig tot geen negatieve impact op de bodem, maar hebben wel bijvangst van beschermde en bedreigde soorten, zoals bruinvissen, haaien en roggen.

Noordzee-kabeljauw wordt beheerd binnen het gemeenschappelijk visserijbeleid en heeft een quota (er is dus vastgesteld hoeveel kilo er in totaal mag worden gevangen) en minimale referentiematen (dit is het aantal centimeters die een vis minimaal moet hebben voordat deze mag worden gevangen). 

In 2021 heeft de EU haar bezorgdheid geuit over het feit dat de kabeljauwbestanden in de Noorse en Russische wateren niet goed genoeg worden beheerd, waardoor de bestanden worden overbevist. De EU hoopt dat er afspraken gemaakt kunnen worden tussen de EU, Noorwegen en Rusland over een gezamenlijk beheer voor kabeljauw in arctische gebieden.  

Ondanks deze zorgen, wordt het beheer van Atlantische kabeljauw in het noordoostelijk deel van de Atlantische Oceaan nog steeds niet volgens de wetenschappelijke adviezen van ICES uitgevoerd. Daarnaast blijft ook de EU quota’s uitgeven die hoger zijn dan het wetenschappelijk advies van ICES. 

Voor zover bekend zijn er geen gevallen van illegale kabeljauwvisserij in de Noordzee, maar wel in de arctische gebieden.

De Noorse regering beweert dat in 2005 in de Barentszzee 100.000 ton kabeljauw ter waarde van 225 miljoen euro illegaal is gevangen. Deze illegale visserij is ongelooflijk winstgevend en wordt beschouwd als een internationale misdaad.

Fraude komt ook voor door middel van verkeerde etikettering. In een recente studie werden 226 ingevroren kabeljauwproducten uit supermarkten en viswinkels in het Verenigd Koningrijk en Ierland geanalyseerd. Maar liefst 19,5% van de monsters in deze studie hadden een verkeerde etiket of label op de vis. De foutieve etikettering kan een menselijk foutje zijn maar waarschijnlijk is het opzettelijk gedaan om goedkopere vis zoals koolvis, wijting en schelvis te verkopen als dure kabeljauw.   

Skrei is Atlantisch kabeljauw die zich anders gedraagt dan andere kabeljauwen. Skrei migreert namelijk van de Barentszzee naar de Lofoteneilanden om te paaien en heeft tijdens deze reis ook een ander diet. Hierdoor wordt het vlees witter en krijgt het ook meer structuur.  

Dit maakt Skrei aantrekkelijk om te vangen, want normaal gesproken is de kwaliteit van kabeljauw in de paaitijd (tussen december en mei) juist slechter. Daarom wordt Skrei massaal gevangen aan de kust van Noorwegen, tussen de maanden januari en april, voordat ze de Lofoten hebben bereikt.  

Skrei wordt niet in de Noordzee gevangen en scoort rood op de VISwijzer.

Ja, kabeljauw wordt gekweekt maar het merendeel van de kabeljauw (99,97%) komt van de visserij. Dit betekent dat in feite maar 0,03% gekweekt wordt. Deze kweek vindt plaats in Noorwegen (94%) en IJsland (6%). 

Noordzee-kabeljauw scoort rood op VISwijzer. Dit betekent dat het eten van kabeljauw slecht is voor zowel de soort zelf als voor het ecosysteem. Niet-gecertificeerde kabeljauw kan je daarom niet duurzaam eten.

In de Nederlandse supermarkten zijn er tal van veganistische producten die speciaal zijn ontwikkeld ter vervanging van kabeljauw. Het gaat onder meer om “Lekker Veggie Kibbeling Vegan” (Jumbo), “Salt & Vinegar Battered Fishless Filets” en “Lemon and Pepper Breaded Fishless Filets” (Quorn), en “De Lekkerbeck” (Vegan ZeaStar).