06-01-2023:
De provincie Noord-Holland verbiedt reclame voor vlees, vis en producten met fossiele brandstof als energiebron bij de bushalte. Waarom komt vis in dit rijtje voor én is dat een goede zaak? En waarom is reclame voor zuivel wel toegestaan? In deze blog gaan we dieper in op dit besluit en leggen we met behulp van wetenschappelijke bronnen meer uit over de broeikasgassen die vrijkomen bij de productie van verschillende voedingsmiddelen.
In de aangenomen motie[1] staat dat reclames voor bepaalde voedselsoorten verboden worden omdat de productie niet duurzaam is. De motie geeft als redenatie dat ‘Een duurzaam menu betekent dat we meer plantaardig eten (eiwittransitie), alleen consumeren wat we echt nodig hebben, weinig verspillen, meer seizoensgebonden groenten en fruit eten en meer lokale producten uit Nederland of Europa. Het is logisch dat reizen met fossiele brandstoffen ontmoedigd wordt en dat de impact van plantaardige producten op het milieu veel lager is dan die van dierlijke producten, maar toch blijven twee vragen overeind staan. Is de impact van vis gelijk aan die van vlees én als er geen reclame gemaakt wordt mag worden voor vis en vlees, waarom staat zuivel dan niet in dat rijtje?
Vis versus vlees
De uitstoot van broeikasgassen ligt bij bepaalde soorten vis een stuk lager dan bij varkensvlees en rundvlees. In een artikel[2] van het wetenschappelijk tijdschrift Nature zien we dat kleine pelagische vissen als haring, makreel en ansjovis een veel lagere uitstoot van broeikasgassen hebben dan een koe, kip of varken. Ook tweekleppige weekdieren zoals oesters en mosselen doen het goed en hebben een lage uitstoot.
Hoe verhoudt vis zich tot zuivel en andere levensmiddelen?
De afbeelding van OurWorldinData[3] toont de emissies van broeikasgassen per kilo geproduceerd voedsel. Het laat zien dat de noten, eieren en avocado’s inderdaad significant minder uitstoot hebben dan de dierlijke producten waarmee ze vergeleken worden. Echter, de afbeelding laat ook zien dat zuivel een significante uitstoot heeft, méér dan zalm.
Good Fish heeft eerder al de broeikasgasemissie van een mosselburger bekeken en geconstateerd dat de uitstoot vergelijkbaar is met die van plantaardige burgers of insectenburgers. Lees hier meer over de mosselburger. Waren mosselen opgenomen in de onderstaande grafiek, dan zou een mosselburger rond de tofu te vinden zijn.
Kortom, als we naar de grafieken hierboven en hieronder kijken, zien we dat er tussen verschillende vissoorten al grote verschillen zijn in de uitstoot van broeikasgassen. Het is daarom niet terecht om deze soorten op één hoop te gooien. Daarnaast geeft het ook een vertekend beeld van de daadwerkelijke milieueffecten van vis als deze met rundvlees wordt vergeleken.
Hoe zit het dan met de Transport?
Maar daar blijft het niet bij. Tot nu toe gaat het met name over de productie van deze voedingsmiddelen, maar hoe zit het dan met de uitstoot bij transport? Deze uitstoot wordt namelijk niet altijd meegenomen bij de berekeningen van de uitstoot van broeikasgassen. Bij sommige voedingsmiddelen is transport de belangrijkste bron van koolstofdioxide. Een ander onderzoek van Nature[4] heeft aangetoond dat voor groenten en fruit de hoeveelheid koolstofdioxide-uitstoot door transport soms wel dubbel zo groot is, als die van de productie van deze voedingsmiddelen. Dit komt doordat landen met een hoger welvaartsniveau vaak groenten en fruit importeren die gekoeld moeten worden tijdens transport.
Duurzaamheid is meer dan broeikasgassen
Naast broeikasgassen zijn er natuurlijk veel meer factoren die bepalen of een product duurzaam is of niet. Bij de beoordelingen die achter de VISwijzer zitten worden deze factoren meegenomen, die leiden uiteindelijk tot een score. Denk hierbij aan bijvoorbeeld zoetwatergebruik, impact op het lokale milieu, dierwelzijn en landgebruik. Hier kan je daar meer over lezen.
Een gemiste kans?
In deze motie wordt niet alleen zuivel ‘vergeten’ maar ook alle vis op één hoop gegooid, ongeacht de manier waarop het is gevangen of gekweekt. Dit mist nuance omdat er belangrijke verschillen kunnen zijn in de vangst- en kweekmethoden van vis. Tussen het kweken van vis op land in een recirculatiesysteem of in een kooi in het water zitten al grote verschillen met betrekking tot de milieu-impact. Met een verbod op alle reclame zal dus ook geen reclame meer mogen worden gemaakt op vis met een lage milieu impact. Daarnaast zullen duurzame visinitiatieven ook onderbelicht blijven, denk hierbij aan de eerdergenoemde mosselburger.
Het zou beter zijn om meer criteria mee te nemen in het besluit of er voor een product wel of geen reclame mag worden gemaakt. Factoren zoals de afstand die een product aflegt voor dit gegeten kan worden, waterverbruik, landgebruik of impact of het lokale milieu. Door deze en andere factoren mee te nemen, kan een beter afgewogen besluit worden genomen in dit reclame-vraagstuk