Ook zoetwatervis uit Nederlandse rivieren bevat gemiddeld veel PFAS

Geplaatst op 24 januari 2023 | Dit bericht wordt gefinancierd door

Verbod op PFAS komt eraan. Nederland heeft samen met Denemarken, Duitsland, Noorwegen en Zweden op 13 januari een voorstel ingediend(1) bij het Europees chemicaliënagentschap (ECHA) voor een verbod op PFAS. Dit restrictievoorstel is een verbod op zowel het gebruik als de productie van deze groep stoffen. Als het voorstel wordt aangenomen zal dit kunnen leiden tot een verbod op de meer dan 10.000 verschillende soorten PFAS.

Per 7 februari zal de ECHA het restrictievoorstel officieel publiceren waarna een periode van openbare raadpleging zal ingaan. Iedereen krijgt dan inspraak in het dossier en kan informatie aanleveren. Waarna deze inspraak verwerkt is en er een advies uitrolt, mogen de Europese Commissie en lidstaten erover stemmen het verbod in 2025 in te stellen.

Good Fish juicht dit mogelijke verbod toe. Men maakt zich terecht al langer zorgen over de aanwezigheid van PFAS in onze lichamen en het verband dat ze hebben met een verhoogde kans op nierkanker(2), verhoogd cholesterol(3), verzwakt immuunsysteem(4) en lagere vruchtbaarheid(5). Maar ook de Nederlandse (onderwater)natuur wordt er vermoedelijk door getroffen.

Zorgen over PFAS in de rivieren

Een recent bericht(6) uit Amerika laat zien dat vis uit de Great Lakes tot wel 11.800 ng PFAS per kg vis bevat, waarvan 74% PFOS. Voor de beeldvorming: De Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid besloot in 2020 het advies(7) te geven niet meer dan 4.4 ng PFAS per kg lichaamsgewicht te consumeren in één week. Voor een volwassene van 70kg komt dit neer op: 308 ng PFAS per week. Alhoewel dit advies geen wettelijke verplichting is, laat het zien dat de situatie in Amerika zeer zorgelijk is.

In Nederland zijn cijfers helaas niet veel beter blijkt wel uit onderzoek(8), paling uit het Gent-Terneuzenkanaal steekt er met kop en schouders bovenuit, maar ook de Neder-Rijn en IJssel scoren slecht. Het is dan ook niet vreemd dat ook in Nederland het advies(9) wordt gegeven zelf gevangen vis beperkt te consumeren wanneer deze uit de Westerschelde komt, en dat garnalenvissers zelf gestopt zijn met vissen op deze locatie(10). Maar naar de andere wateren zou ook beter gekeken mogen worden.

Concentratie van PFAS in paling van verschillende locaties in Nederland(8)

Anders dan met andere gifstoffen zoals dioxines, hoopt PFAS zich niet op in vet, maar in het bloed. Hierdoor is een vette vis niet per se gevoeliger voor PFAS-ophoping dan een magere vis. Eerder moet men kijken naar de vissen die lang leven en bovenaan de voedselketen staan, in theorie bevatten zij de meeste PFAS. Uit onderzoek op zebravisjes (een veelgebruikt testdier) blijkt dat er problemen in de embryo ontwikkeling optreden (11). Ook zijn er indicaties voor een verhoogde vatbaarheid voor andere toxines vanwege leverschade(12). Wat betekent dit dan voor bedreigde vissen als de steur en paling?

Wanneer de lozing van PFAS stopt kan de natuur zich weer herstellen, al breekt de stof helaas bijna niet of nauwelijks af. Maar, voor onszelf is er wellicht wel een manier om de gifstof kwijt te raken. Omdat PFAS zich in bloed ophoopt zou de ouderwetse aderlating weleens kunnen helpen(13)!


  1. https://www.rivm.nl/nieuws/voorstel-pfas-verbod-formeel-ingediend-in-europa
  2. https://journals.lww.com/cjasn/Abstract/2018/10000/Perfluorinated_Chemicals_as_Emerging_Environmental.8.aspx
  3. https://ehjournal.biomedcentral.com/articles/10.1186/s12940-020-00588-9
  4. https://www.des.nh.gov/sites/g/files/ehbemt341/files/documents/r-wd-19-29-final.pdf
  5. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0160412017313934
  6. https://scientias.nl/er-zit-evenveel-pfas-in-een-portie-zoetwatervis-als-in-een-maand-aan-drinkwater/
  7. https://www.efsa.europa.eu/en/news/pfas-food-efsa-assesses-risks-and-sets-tolerable-intake
  8. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0045653519311208?via%3Dihub#appsec1
  9. https://www.rivm.nl/nieuws/pfas-in-westerschelde
  10. https://www.hln.be/nieuws/advies-voor-nederlandse-vissers-vang-geen-garnalen-in-westerschelde-wegens-pfas-vervuiling~ad4f233d/
  11. https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0269749117326453?via%3Dihub
  12. https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0269749105000692?via%3Dihub
  13. https://www.aabb.org/news-resources/news/article/2022/04/26/regular-blood-or-plasma-donation-may-reduce-pfas-levels-in-blood-serum

In het kader van project kennisplatform rivierkreeft II onderzoekt Wageningen Environmental Research met ondersteuning van Good Fish de aanwezigheid van o.a. PFAS in rivierkreeft. Binnen het project ‘Een toekomst voor de paling: Kennisplatform Aal II’ hebben wij gekeken naar PFAS in paling. Hou onze socials en rivierkreeft.nl in de gaten voor publicatie van dit onderzoek. Beide projecten worden gesubsidieerd door: