De rol van visserijplastic op World Earth Day

22 april 2024

Plasticvervuiling in onze oceanen is een wereldwijd probleem dat de mariene biodiversiteit ernstig bedreigt. Naar schatting komt ruim 25 miljoen ton plastic in het milieu terecht, waarvan 8 miljoen ton in rivieren en oceanen terechtkomt1, 2. Dit plastic is afkomstig van allerlei bronnen, waaronder de visserij. Er wordt gedacht dat 20-30% van oceaanplastic afkomstig is van visserij3. Hoewel afgebroken of losgelaten visnetten en -touwen vaak worden genoemd wanneer het gaat over visserijvervuiling, wordt de impact van vispluis minder besproken.

Volgens een onderzoek van Tauw uit 20184 verdwijnt jaarlijks maar liefst 50-100 ton vispluis in zee dat afkomstig is van Nederlandse visserijen. Daarnaast werd vispluis op 39% van de onderzochte rivieroevers gevonden tijdens de Schone Rivieren meting in 20225 en was het daarbij één van de meest gevonden soorten afval.

Wat is vispluis?

Vispluis, ook wel ‘pluis’ genoemd, is de naam die gebruikt wordt voor de oranje of blauwe plastic draadjes die in grote trossen aan de onderkant van visnetten vastgemaakt worden. Vispluis is gemaakt van polyethyleen, een type plastic. Dit betekent dat het pluis niet biologische afbreekbaar is. Vispluis wordt voornamelijk gebruikt in de bodemvisserij en werkt als een soort buffer tussen de zeebodem en het net. Zo wordt het net beschermd tegen slijtage en breuk.

Vispluis kan makkelijk afbreken door schuring over de zeebodem. Naar schatting zorgen slijtage, achterstallig onderhoud en het niet correct opslaan van het oude vispluis ervoor dat 35-50% van de gebruikte vispluis in Nederland in zee terechtkomt6.

Hoe kunnen we dit oplossen?

In 2013 is een onderzoek gestart naar de mogelijke alternatieven voor conventionele vispluis genaamd ‘Vispluisvrij’. Hier is bijvoorbeeld uitgekomen dat strips van yakleer en kunstrubber goed ingezet kunnen worden als duurzamer alternatief. Vissers gebruikten vroeger ook al huiden om netten te beschermen en het yakleer heeft als bijkomstig voordeel dat het makkelijker over de zeebodem sleept en er geen zand in blijft hangen. Daarnaast kunnen draden van zogenaamd ‘Biopluis’ mogelijk ook een oplossing bieden. Deze draden zijn gemaakt van afbreekbaar materiaal en worden nog uitvoerig getest. Helaas is de kostprijs veel hoger dan die voor conventioneel vispluis.

Vispluisvrije visserij wordt ook ondersteund door het Programma Noordzee, een bijlage van het Nationaal Water Programma 2022-2027. In het programma van maatregelen van de Kaderrichtlijn Mariene Strategie is eveneens een maatregel opgenomen om gebruik van milieuvriendelijke alternatieven te stimuleren en te streven naar een uitfasering van conventioneel vispluis7.

Plastic op de VISwijzer

De VISwijzer neemt momenteel het risico op verlaten, verloren en weggegooid vistuig per visserijsoort mee in haar duurzaamheidsbeoordelingen op de VISwijzer. Dit houdt in dat gekeken wordt naar hoeveel vistuig gemiddeld wordt kwijtraakt en wat de ecologische gevolgen hiervan zijn. Er wordt nog niet gekeken naar het gebruik van vispluis als los onderdeel van de visserijvervuiling.

Hoe herken ik vis vrij van plasticvervuiling?

Als consument kan je de mate van plasticvervuiling nog niet op de verpakking of op de label bij de vis zien. Er is namelijk én geen zichtbare indicatie over dit thema op de verpakkingen én de vissers onderscheiden zich hier nog niet mee op de markt. Good Fish ondersteunt deze ontwikkeling wel en mocht er in de toekomst een mogelijkheid zijn om onderscheid te kunnen maken tussen vis met een minimale impact op de plasticvervuiling, zal Good Fish dit zichtbaar maken op haar VISwijzer.

1 Hannah Ritchie (2023) – “How much plastic waste ends up in the ocean?” Published online at OurWorldInData.org. https://ourworldindata.org/how-much-plastic-waste-ends-up-in-the-ocean

2 Meijer, L. J., Van Emmerik, T., Van Der Ent, R., Schmidt, C., & Lebreton, L. (2021). More than 1000 rivers account for 80% of global riverine plastic emissions into the ocean. Science advances7(18), eaaz5803. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8087412/

3 Kibria, G. (2017). Plastic waste, plastic pollution–a threat to all nations. Project Report. https://www.researchgate.net/publication/319391174_Plastic_Waste_Plastic_Pollution-_A_Threat_to_All_Nations

Tauw. (2018). Uitvoering quick-scan implementatie van EPR voor vistuig in Nederland. https://vistikhetmaar.nl/app/uploads/2019/08/Quick-scan-implementatie-van-EPR-voor-vistuig-in-Nederland.pdf

5 Schone Rivieren, 2023. Plasticsoep in de Nederlandse rivieren. Het zwerfafvalprobleem in de rivieren ontrafeld en wat er nodig is om het op te lossen. https://www.schonerivieren.org/wp-content/uploads/2023/10/SR-eindrapportage-2023_web.pdf

6 Strietman, W. J. (2021). Eindrapportage VisPluisvrij: activiteiten, resultaten en aanbevelingen op basis van de resultaten van het project VisPluisvrij (2013-2018) en het aansluitende project ‘Testfase Biopluis’ in 2020 (No. 2021-058). Wageningen Economic Research. https://edepot.wur.nl/547773

7 Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, Den Haag. (2022). Programma Noordzee 2022 –2027. https://www.rvo.nl/sites/default/files/2022-05/Programma-Noordzee-2022-2027-VAWOZ-2030.pdf